Mae ymchwil newydd yn datgelu pa mor hir y gall firysau oroesi mewn dŵr y môr ar ôl arllwysiad carthffosiaeth
Mae astudiaeth newydd gan BlueAdapt a gyhoeddwyd gan Brifysgol Bangor a Phrifysgol Exeter yn tynnu sylw at y risgiau iechyd posibl o firysau sy'n goroesi mewn dyfroedd arfordirol.
Gyda newid hinsawdd yn achosi stormydd a thonnau gwres amlach, gall dŵr gwastraff heb ei drin sy'n cario firysau dynol fynd i'r cefnfor, lle gall firysau bara am gyfnod hirach nag a feddyliwyd yn flaenorol.
Y Canfyddiadau Allweddol:
-
Gall firysau barhau i fod yn fygythiad mewn dŵr y môr am o leiaf 72 awr, ac weithiau dros bythefnos.
-
Mae dulliau profi traddodiadol yn goramcangyfrif pa mor gyflym y mae firysau'n pydru yn yr amgylchedd.
-
Gostyngodd dyfalbarhad firol wrth i dymereddau godi, ond nid yw tonnau gwres yn dileu'r risg yn llwyr.
Archwiliodd yr astudiaeth saith firws cyffredin a geir mewn dŵr gwastraff, gan brofi pa mor hir y maent yn goroesi mewn dŵr y môr ar wahanol dymereddau. Defnyddiodd ymchwilwyr ddau ddull i asesu hyn: qPCR traddodiadol, sy'n mesur RNA firol, a Capsid Integrity qPCR (CI-qPCR), sy'n canolbwyntio ar hyfywedd firol.
Datgelodd y canlyniadau wahaniaeth pwysig: er bod qPCR wedi dangos presenoldeb firol am gyfnodau hirach, roedd CI-qPCR yn dangos bod llawer o'r firysau hyn yn dal i fod yn heintus o bosibl ymhell ar ôl i qPCR awgrymu eu bod wedi pydru. Mae hyn yn tanlinellu pwysigrwydd defnyddio dulliau uwch, megis CI-qPCR, i ddarparu gwell systemau monitro i gadw pobl yn ddiogel, yn hytrach na dibynnu ar ddulliau traddodiadol yn unig.
Dywed yr Awdur Arweiniol, Dr Jessica L. Kevill: “Mae’r canfyddiadau’n dangos, er y gall tymereddau uwch leihau goroesiad firysau, nad ydynt yn dileu’r risg yn gyfan gwbl. Felly ar ddiwrnod heulog braf, mae eich risg o fynd yn sâl ar ôl nofio yn llawer is nag ar ddiwrnod cymylog, yn dilyn storm o law. Ond mae'r risg yno o hyd. Does neb eisiau nofio mewn dyfroedd llygredig, a dyna pam mae'r gwaith hwn mor bwysig.”
